دلایل افزایش و بالا رفتن دستمزد قشر کارگر چیست؟

با وجود بالارفتن هزینه ها و اوضاع نابسامان اقتصادی کشور شاید کمتر به این موضوع پرداخته شده باشد که دلایل افزایش و بالا رفتن دستمزد قشر کارگر چیست؟

تفاوت سبد معیشت خانوار در سال ۹۸ و ۹۹

یک میلیون و صدو هشتاد هزار تومان تفاوت سبد سه میلیون و هفتصد و شصت هزار تومانی در سال گذشته با سبد چهار میلیون و نهصد و چهل هزار تومانی امسال است. افزایش ریالی دستمزد حائز اهمیت است نه درصد افزایش آن . در این شرایط باید این یک میلیون و صد و هشتاد هزار تومان برای حفظ  توان خرید کارگران به دستمزد و حقوق آنان افزوده شود.این میزان افزایش فقط باعث حفظ قدرت خرید آنان می شود ، پس این مبلغ کمترین و حداقلترین حق و مطالبه قشر کارگر است. این قشر از جامعه طبیعتا خواستار بهبود سطح قدرت خرید هستند پس میزان افزایش دستمزد باید بسیار بیشتر از مبلغ یک میلیون و صد و هشتاد هزار تومان باشد.

طبق خبرهای رسیده پنجم اسفند ماه توافق بر سر میزان مبلغ سبد معیشت خانوار که موضوع بند دوم از ماده ۴۱ قانون کار است بعد از گذشت هفته ها بحث و مذاکره سه جانبه در جلسه کمیته دستمزد به نتیجه رسید . در نتیجه این توافق سبد معاش برای یک خانوار ۳.۳ نفره ، چهارمیلیون و نهصد و چهل هزار تومان معین شد و گروه کارگران ، کارفرمایان و دولت موافقت نموده و پای این رقم را امضا نمودند. طبق توافق قرار براین است که این مبلغ به شورای عالی کار به عنوان حداقلی ترین مبلغ به جهت تامین نیازهای خانوار ارجاع داده شده تا در آنجا طبق روال پیش رفته هر ساله حداقل میزان دستمزد ۹۹ برای جمعیت ده میلیونی قشر کارگر تعیین گردد. این در حالی است که حداقل مستمری بازنشستگان تامین اجتماعی نیز وابسه به تصمیم گیری های همین شورای عالی کار است.

دلایل افزایش و بالا رفتن دستمزد قشر کارگر

تعیین مبلغ حدودا پنج میلیون تومانی برای سبد معیشت خانوار برای قشر کارگزی که در دوران افول شدید بحران معیشتی قرار گرفته ، چندان قابل پذیرش نیست.قبل از این طبق محاسبات مستقل کمیته دستمزد کانون عالی شوراها مشخص شد که نرخ سبد معیشت از مرز هشت میلیون تومان نیز گذشته است.با قرار دادن این دو عدد در کنار یکدیگر و همچنین با در نظر گرفتن واقعیت های اقتصادی مانند گران شدن مکرر نرخ ارز و بالا رفتن شاخص های تورم خواهیم فهمید که نمایندگان دولت و کارفرمایی قابل به پذیرش حق برخورداری از یک معیشت شایسته  و مناسب برای کارگران نیستند. اما اینگونه به نظر می رسد که با توجه به سه جانبه گرایی در شرایطی که قشر کارگر ایران دارای تشکل منسجم و قدرتمندی نیستند و محروم از بسیاری از حقوق ابتدایی صنفی خود می باشند ، کاری بیش از این بر نخواهد آمد.

نرخ سبد معیشت خانوار چگونه به دست می آید؟

با وجود تمام این گفته و مسائل باید بدانیم عدد چهارمیلیون و نهصد و چهل هزار تومانی سبد معیشت خانوار چگونه بدست آمده است .ریاست کمیته دستمزد کانون عالی شوراها ، فرامرز توفیقی ، نماینده قشر کارگر در جلسه کمیته دستمزد ، با تاکید زیاد به اینکه از مبلغ نهایی سبد معیشت رضایت نداریم در مورد نحوه محاسبات سبد معاش اظهار داشت: سبد تعیین شده در زمستان ۹۷ برای سال ۹۸ ، سه میلیون و هفتصد و شصت هزار تومان بود و این سبد برای سال ۹۹ ، چهارمیلیون و نهصد و چهل هزار تومان تعیین شده است.

در سبد سال پیش سهم خوراکی ها ۹۹۲ هزار تومان بود که این عدد برای سهم خوراکی ها که مبنای اصلی تعیین سبد معاش خانوار می باشد یکمیلیون و پانصد و بیست و هشت هزار تومان می باشد. تورم نرخ خوراکی ها در ماه مبنای تعیین سبد یعنی دی ماه ، بر اساس اطلاعات آمار ایران ، ۵۲.۱ درصد بوده است که همین درصد حتی با اندک افزایش در سبد معاش در نظر گرفته شده.  سبد خوراکی‌های امسال به نسبت سال گذشته، ۵۴.۰۶ درصد افزایش قیمت یا همان تورم نرخ داشته است؛ بنابراین تورم رسمی خوراکی ها و آشامیدنی‌ها در سبد معاش ۹۹ کامل در نظر گرفته شده است.

سهم و نرخ اقلام غیرخوراکی

توفیقی همچنین به سهم و نرخ سایر اقلام مثل مسکن ، آموزش ، بهداشت ، حمل و نقل و مولفه های دیگر در سبد معاش خانوار می پردازد: « دو میلیون و هفتصد و شصت و دو هزار تومان سهم سایر اقلام تعیین شده برای سال ۱۳۹۸ بود اما سه میلیون و چهارصد و یازده هزار تومان سهم سایر اقلام سبد تعیین شده است. بر اساس اطلاعات و داده های مرکز آمار ایران ، تورم غیرخوراکی های دی ۹۸ ، ۳۲.۹ درصد اعلام شده است اما افزایش نرخ سایر اقلام در سبد ۹۹ به نسبت سبد ۹۸ ، ۲۳.۲۷ درصد می باشد.

تعیین سبد خوراکی ها و آشامیدنی ها مبنای اصلی تعیین سبد معاش می باشد. بنابراین سهم خوراکی ها در سبد مولفه بسیار مهم تعیین شده است.این سهم در سال ۹۸ از حدود ۲۶ درصد به بیش از ۳۰ درصد افزایش یافته است. در واقع این افزایش سهم نشان از آن دارد که خانواده های کارگزی بخش بیشتری از درآمد خود را در سال ۹۸ صرف خرید خوراکی ها و آشامیدنی ها نموده اند و اجبارا از هزینه کرد برای دیگر اقلام زنذگی مانند آموزش کیفی ر، بهداشت با کیفیت ، مسافرت و تفریح و … تا حد ممکن بزنند . توفیقی بر اساس درصدهای تعیین شده پنجم اسفندماه ۹۸ در کمیته دستمزد سهم خوراکی ها را در سبد معاش ۹۹ ، ۳۰.۹۵ درصد و سهم غیرخوراکی ها را ۶۹.۰۴ درصد اعلام نمده است.

تورم سبد معاش خانوار

ریاست کمیته دستمزد کانون عالی شوراها در ادامه به موضوع مهم تورم سبد معاش در طول یک سال یا همان افزایش نرخ سبد می پردازد:

مولفه ای اساسی در مذاکرات مزدی « تورم سبد معاش خانوار » می باشد. این تورم به معنی افزایش قیمت کالاهای مورد احتیاج زنذگی در یک سال است.تورم اقتصادی در واقع بر روی هزینه های زندگی اعمال میشوذ نه بر درآمد . افزایش نرخ سبد معاش در طول یکسال نشان می دهد که افزایش هزینه های زندگی ذر طئل یکسال چقدر بوده است.و لاجرم برای «حفظ قدرت خرید کارگران» باید این افزایش هزینه، یا به عبارت دقیق‌تر، تفاوت ریالی دو سبد معاش -مربوط به دو سال متوالی- در افزایش دستمزد در نظر گرفته شود. در واقع اگر حداقل حقوق کارگران به مقدار تورم ریالی سبد افزوده شود فقط قدرت خرید کارگران حفظ می شود و در واقع تا اینجا خبری از افزایش نیست و باید بسیار بیشتر از این تفاوت ریالی به دستمزد اضافه شود تا سطح قدرت خرید افزایش پیدا کند.

پس باید تفاوت ریالی سبد معاش سال ۹۸ و سبد معاش ۹۹  باید به حداقل دستمزد کارگران اضافه شود تا قدرت خرید کارگزان حفظ گردد. با این مقدار افزایش فقط قدرت خرید کارگزان در سال ۹۹ با سطح قدرت خرید در سال ۹۸ برابری می کند. این نشانه ای از حفظ سطح معیشت یعنی تثبیت قدرت خرید است و اینکار باعث بهبودی سطح معیشت نمی شود ، و تنها این سطح در همان نقطه ابتدای سال قبل ثابت خواهد ماند.

اصلی‌ترین مطالبه طبقه‌ی کارگر از جلسه‌ی سه‌جانبه

اصلی‌ترین مطالبه طبقه‌ی کارگر از جلسه‌ی سه‌جانبه کارگران ، کارفرمایان و دولت این است که حال که در تعیین نرخ سبد معاش، خواسته‌ی کارگران کاملاً در نظر گرفته نشده، حداقل همین رقم بسیار حداقلی در تعیین دستمزد لحاظ بشود، یعنی پایه‌ی مزد حداقلی کارگران را به ۴ میلیون و ۹۴۰ هزار تومان برسانند؛ مگر ماده ۴۱ قانون کار و بند دوم آن، که بسیار الزام‌آور است، چیزی جز این می‌گوید که حداقل دستمزد باید قادر به تامین هزینه‌های حداقلی یک خانوار متوسط باشد؟

با این حساب، وقتی با در نظر گرفتن نرخ‌های بسیار حداقلی (و گاهاً دور از دسترس عامه) سبد معاش، ۴ میلیون و ۹۴۰ هزار تومان تعیین شده، یعنی هزینه‌های حداقلی یک خانوار متوسط (۳.۳ نفره) برابر با همین میزان است و قاعدتاً حداقل دستمزد بایستی برابر با همین میزان بسیار حداقلی تعیین شود؛ جز این باشد، فاصله‌ی دستمزد و هزینه‌های حداقلی زندگی بازهم عمیق‌تر خواهد شد و فاصله‌ی زندگی طبقه‌ی کارگر با خط فقر باز هم بیشتر!